AA Genel Müdürü Karagöz: Telif düzenlemesi çalışmalarında öncülük etmeyi görev biliyoruz

Anadolu Ajansı (AA) Yönetim Kurulu BaÅŸkanı ve Genel Müdürü Serdar Karagöz, “dijital telif hakları” düzenlemesi çalışmalarında öncülük etmeyi görev bildiklerini belirterek, Türk hukuk sisteminde bu konuda çalışma yapılmasının zaruret olduÄŸunu söyledi.

Serdar Karagöz, TBMM Dijital Mecralar Komisyonu Toplantısı’nda “Basın Yayıncılarının Dijital Platformlardan Telif Talebi” baÅŸlıklı bir sunum yaptı.

Karagöz, habercilikte dijitalleÅŸme ile yaÅŸanan dönüşümle birlikte haber içeriklerine eriÅŸimin büyük oranda dijital platformlar ekseninde ÅŸekillendiÄŸine iÅŸaret ederek, “Blockchain teknolojisi, NFT, metaverse, Google News neredeyse günlük hayatımızın her noktasında varlık gösteriyor. Bu geliÅŸim ve deÄŸiÅŸim sürecinin beraberinde yeni rekabet alanları oluÅŸturduÄŸunu, yeni sorunlar ortaya çıkardığını hep birlikte görüyoruz.” ifadelerini kullandı.

Habercilerin büyük emek ve özveriyle hazırladıkları içeriklerin bedeli ödenmeden ticari amaçla kurulmuş dijital ortamlarda kullanılması bu sorunların en başında geldiğine dikkati çeken Karagöz, dijital basın yayıncılığın yaygınlaşmasından önce basın yayıncılarının yatırımlarının karşılığını gazete ve dergi gibi basılı materyal satışı ve reklam gelirlerinden elde ettiklerini, haberin dijitalleşmesine bağlı olarak gelir dağılımı dengesizliği ve haksız rekabetin ortaya çıktığını anlattı.

Bu durumun, içerik üreticilerinin kendi içerikleri üzerindeki kontrolü kaybetmeye baÅŸladığını gösterdiÄŸini belirten Karagöz, “Haber içeriÄŸini basın yayın organları, ajanslar, bizler üretirken, bu içeriklere ait gelirler, bunu dijital olarak yayınlayanlara gidiyor. Ãœretici biziz, emek veren biziz, özveriyle yatırım yaparak ve bazen can güvenliÄŸimizi tehlikeye atarak bu içerikleri üreten biziz fakat bizim ürettiÄŸimiz bu içerikler üzerinden çok büyük gelirler bu dijital dağıtım mecralarına gidiyor. Piyasa hakimiyetini ele geçiren bu platformlar reklam gelirlerini de tamamen ele geçirmiÅŸ durumdalar.” diye konuÅŸtu.

“AB, haberleri telif kapsamına almasıyla ilk olumlu adım atıldı”

AA Genel Müdürü Karagöz, 2019 yılında Avrupa BirliÄŸi’nin haberleri de haber içeriklerini de telif kapsamına aldığını hatırlatarak, bu geliÅŸmenin telif hukuku tarihinde yeni bir çağın açılmasına sebebiyet verdiÄŸini söyledi.

Tarih boyunca haber içeriklerinin hem ulusal kanunlarda hem de uluslararası anlaÅŸmalarda telif dışında tutulduÄŸunun altını çizen Karagöz, AB’nin AB Dijital Ortak Pazar kapsamında harekete geçmesiyle ve haberleri telif kapsamına almasıyla bu anlamda ilk olumlu adımın atıldığını dile getirdi.

Bir haberi üretmek için muhabirin bir bölgeye gönderildiÄŸini, elde edilen içeriÄŸin bir metinle buluÅŸtuÄŸunu, daha sonra haber merkezinde o görüntüye post prodüksiyon yapıldığını, altyazılar yazıldığını, seslendirmeler yapıldığını ve bütün bu masraflar neticesinde ortaya tüketilebilir bir haber içeriÄŸi çıktığını aktaran Karagöz, “Çıkan haber içeriÄŸinden içerik üreticileri, gazeteler, muhabirler büyük oranda yararlanmıyor. Gelirde en büyük payı, daha sonra bu haberi dağıtan mecralar elde ediyor.” dedi.

“Dijital platformlardan bedel talep edilmesine iliÅŸkin mevzuat eksikliÄŸi söz konusu”

AB’nin Dijital Ortak Pazar’a geçmesiyle beraber, Fransa Haber Ajansı AFP ve Google arasında 18 Kasım 2021’de 5 yıl süreli telif hakkı anlaÅŸması imzalandığını anımsatan AA Genel Müdürü Karagöz, “Dünya genelinde bu geliÅŸmeler yaÅŸanırken, ülkemizde hali hazırdaki düzenlemeler, haber içeriklerini üreten basın yayıncılarını maalesef hak sahibi olarak görmüyor.” diye konuÅŸtu.

Dijital platformlardan bedel talep edilmesine iliÅŸkin mevzuat ve uygulama eksikliÄŸinin söz konusu olduÄŸunu vurgulayan Karagöz, dünyanın en büyük haber üreticilerinden biri olan AA’nın, haber üretmekle yetinmeyip, öncesindeki ve sonrasındaki süreçlerde de faaliyet yürüttüğünü söyledi.

Karagöz, “Bu doÄŸrultuda, kamuoyunu doÄŸru bilgilendirmek, uygun tartışma zeminini oluÅŸturmak ve gerekli adımların atılmasını saÄŸlamak için 14 Ekim 2022’de basın sektörü ve hukuk camiasını bir araya getiren bir sempozyum düzenledik. Bu sempozyumda, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndaki düzenlemeleri ve haberlerin serbestçe iktibas olunması; muhabirlerin büyük bir emek ve özveriyle hazırladıkları içeriklerin ticari amaçla kullanılmasının önüne geçilmesini; dijital basın yayın alanında tek taraflı gelir elde edilmesinin engellenmesini ve haksız rekabetin önlenmesi için neler yapılabileceÄŸini tartıştık. Ãœlkemizin en köklü medya kurumu olarak pek çok konuda olduÄŸu gibi telif düzenlemesi çalışmalarında da öncülük etmeyi bir görev biliyoruz.” deÄŸerlendirmesinde bulundu.

“Åžirket varlıklarını fikri mülkiyet payı, markası, lisansı ve patenleri oluÅŸturuyor”

Dünyada medyanın geldiği noktayı ve gidişatını infografiklerle anlatan Karagöz, şirket varlıklarında geçmişten bugüne yaşanan değişimi aktardı.

Eskiden ÅŸirket varlıklarını ÅŸirketin kasasındaki nakit, sahip olduÄŸu bina, ekipmanlar belirlerken bugün fikri mülkiyet payı, markası, lisansı ve patenlerinin oluÅŸturduÄŸunu dile getiren Karagöz, Apple, Google, Facebook’un marka deÄŸeri ele alındığında esasında fikri mülkiyet payının konuÅŸulduÄŸunu söyledi.

Maddi olmayan varlıkların, ticari markalar, telif, lisanslar, itibar, patent ve uzmanlığın önem kazandığını söyleyen Karagöz, “100 ülkede 125 ofisimiz, bin 700 çalışanımız ve 2 bin 400 serbest habercimizle faaliyet gösteriyoruz. ‘Anadolu Ajansı’ dediÄŸimiz zaman maddi olmayan varlıklarla bir deÄŸer ifade ediyoruz.” dedi.

“Tarihe düşülmüş notlar…”

Rusya-Ukrayna Savaşı’nda AA foto muhabirlerinin pek çok fotoğraf çektiğini, muhabirlerinin birçok haber içeriği ürettiğini anlatan Karagöz, bunlardan bir tanesinin uluslararası düzeyde savaşın sembolü olduğunu kaydetti.

Anadolu Ajansı (AA) foto muhabiri Wolfgang Schwan’ın, Ukrayna’nın doÄŸusundaki Chuegev kentinde 24 Åžubat’ta çektiÄŸi Olena Kurilo’nun fotoÄŸrafının ertesi gün dünyanın hemen hemen bütün gazetelerinin birinci sayfalarında, uluslararası medyanın haber bültenlerinde birinci haber olarak yer aldığını aktaran Karagöz, “Muhabirimizin ürettiÄŸi bu içerik için bizler yatırım yaptık, emek harcadık. Muhabirimizi oraya gönderdik. Muhabirimiz, can güvenliÄŸini riske atarak, savaÅŸ bölgesinde bombaların altında yaralı Olena Kurilo’nun bu fotoÄŸrafını çekti ve savaşın en büyük tanığı olarak Anadolu Ajansı muhabirimiz bu savaşın sembol fotoÄŸrafını yakalamış oldu.” diye konuÅŸtu.

Anadolu Ajansının 102’inci yılında artık rekabet alanının uluslararası medya olduÄŸunu ifade eden Karagöz, “24 Åžubat sabahı dünya medyası bu fotoÄŸrafla okuyucularının karışına çıktı. Bu fotoÄŸrafı 102 yıl önce Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulan Anadolu Ajansımız, tüm dünyaya servis etti. Bunlar tarihe düşülmüş notlardır. Bundan 100 yıl sonra Ukrayna-Rusya savaşıyla alakalı içeriklerde bizim çektiÄŸimiz bu fotoÄŸraf üzerinden tarih okunacak.” deÄŸerlendirmesinde bulundu.

“Kazancımızın en az 100 katını GAFA (Google, Amazon, Facebook, Apple) kazanıyor”

Karagöz, tüketicilerin haberleri internet platformlarından elde ettiğini, basın kuruluşlarının büyük ölçekteki yatırımlarının karşılığını alamadığını, gazete ve dergilerin bir bir kapandığını, tirajlarının eridiğini söyledi.

Almanya’da Yayıncı Johann Carolus’un ilk gazeteyi çıkardığında telif hakkı talep ettiÄŸini ve haberin kamuya ait olduÄŸu gerekçesiyle kendisine itiraz edildiÄŸini anlatan Karagöz, “Haber kamuya ait fakat haberin içeriÄŸi, buna yapılan yatırım ve bu haberin ticari bir metaya dönüşmesi durumunda bundan kim kazanacak? Haberi üreten basın emekçileri mi, bu basın emekçilerinin kurumları mı, yoksa GAFA adını verdiÄŸimiz, Google, Amazon, Facebook ve Apple mı?” diye sordu.

Karagöz, AA foto muhabiri Wolfgang Schwan’ın Ukrayna Savaşı’ndaki fotoÄŸrafına atıfta bulunarak haber emekçilerinin ve kurumlarının bundan para kazanamadığını ifade etti.

Karagöz, “Biz bu fotoÄŸrafı çektik, yatırım yaptık, bundan bir gelir elde ettik. Almanya’nın Bild Gazetesi birinci sayfasına koydu. Biz de alışveriÅŸten bir gelir elde ettik. Emin olun; bizim kazancımızın en az 100 katını GAFA (Google, Amazon, Facebook, Apple) bu fotoÄŸrafımız üzerinden kazanıyor.” diye konuÅŸtu.

“Türkiye’de henüz Avrupa Dijital Marketine uyumlu bir yasal düzenleme mevcut deÄŸil”

Bütün bunlara “dur” demek için AB’nin bir araya geldiÄŸini kaydeden Karagöz, Almanya’nın “Ben, bu telif konularında GAFA adı verilen Google, Amazon, Facebook’a ‘dur’ demek istiyorum” dediÄŸini söyledi.

Ä°spanya’nın da aynısını denediÄŸini ancak baÅŸarısız olduÄŸunu aktaran Karagöz, AB’nin 2019’da “Digital Single Market” (DSM) denilen yasayı yürürlüğe koyduÄŸunu hatırlattı.

Fransa’nın telif yasalarını DSM’ye uygun hale getirdiÄŸini; Ä°ngiltere ve Avustralya’nın benzeri yasa süreçlerini baÅŸlattığını kaydeden Karagöz, Google News’in 7 yıl aradan sonra Ä°spanya piyasasına geri döndüğünü, Ä°talya merkezli medya grubu ile ilk anlaÅŸmanın kamuoyuna duyurulduÄŸunu, Avusturalya’nın Medya Pazarlık Yasası’nı 2021’de yürürlüğe koyduÄŸunu, Kanada Parlamentosu’nun Dijital Haber Yasa Tasarısı’nı 2022 yılının Nisan ayında duyurduÄŸunu anlattı.

Yeni hakların, AB kökenli telif sahiplerine daha çok lisans geliri saÄŸlama amacını taşıdığını ifade eden Karagöz, “Biz, günde 2 bin 500 içerik üretirken üzerimizden çok büyük gelir elde eden Google ile masaya oturduÄŸumuzda, Google bize telif hakları için herhangi bir sorumluluk kabul etmiyor çünkü Türkiye’de henüz Avrupa Dijital Marketi’ne uyumlu bir yasal düzenlemesi mevcut deÄŸil.” deÄŸerlendirmesinde bulundu.

Serdar Karagöz, “Bizler, tıpkı Avrupa’da olduÄŸu gibi kaliteli gazeteciliÄŸin yapılması, bu ve benzeri pek çok baÅŸarının devamlılığının olması, yatırım korunması ve gazetecilerin güçlendirilmesi için bir an önce Türk hukuk sisteminin de telif konusunda bir çalışma yapmasını zaruret olarak görüyoruz.” görüşünü paylaÅŸtı.

Fransa’nın telif yasalarını DSM’ye uygun hale getirmesine raÄŸmen Google’ın haber içeriklerine ödeme yapmayı reddettiÄŸini dile getiren Karagöz, “AFP’nin telif talep ettiÄŸi Google, bu talebi reddedince, DSM yönergesi ve Fransa’daki yeni hukuki düzenlemeyi baz alan Fransız Rekabet Hukuku, Google firmasına 500 milyon Avro’luk bir ceza verdi. Bu ceza, Google’u harekete geçirdi. Hemen AFP ile masaya oturdular ve 5 yıllık bir anlaÅŸma imzaladılar.” diye konuÅŸtu.

AFP’nin ÅŸirket sırrı olduÄŸu için anlaÅŸmanın mali tarafına iliÅŸkin bilgi vermediÄŸini kaydeden Karagöz, AFP Hukuk Direktörlüğü’nün, Anadolu Ajansı Hukuk Direktörlüğü ile bu konunun müzakeresini yaptığını ve Google ile yapılan anlaÅŸmanın çerçevesini anlattıklarını söyledi. Serdar Karagöz konuÅŸmasını şöyle sürdürdü:

“Biz, Google ile müzakere ettiÄŸimizde AFP ile benzer bir çerçevede, fakat kendimize özgü ekonomik gelir modeli sunacağız fakat masaya oturamıyoruz. Masaya oturmak için Meclisimizde kabul edilecek bir kanuna ihtiyacımız var. DSM yönergesine uyumlu bir ÅŸekilde bir kanunun çıkarılması gerekiyor. Sadece biz deÄŸil, Türkiye’deki tüm basın emekçilerinin hakkını korumak, gelirlerini ve telif haklarını arttırmak için bu yasa çalışmasına destek talep ediyoruz. EÄŸer bu yasa yürürlüğe girerse, biz de yurtdışındaki muadillerimiz gibi dijital mecralarla müzakere yapabilir, basın emekçilerimizin, gazetecilerimizin, muhabirlerimizin, foto muhabirlerimizin ve kameramanlarımızın hakkını savunabiliriz. Bu durumda, buradan elde edilecek gelir, ABD’deki Google ÅŸirketine deÄŸil, bizzat bu içeriÄŸi üretmek için emek sarfeden basın emekçilerine gidecek. Bu konuda komisyonunuzun yapacağı çalışmaların yol gösterici olacağını ifade etmek istiyorum.”

“Yeni bir sürümle milletimizin ihtiyaçlarını karşılamak istiyoruz”

TBMM Dijital Mecralar Komisyonu BaÅŸkanı Hüseyin Yayman, gazetecilerin, televizyoncuların, sanatçıların emeklerinin çok kolay bir ÅŸekilde kopyalandığını, telif sorununun ortaya çıktığını belirterek, “Biz ÅŸunu yapmak istiyoruz; Telif Hakları Kanunu’nu, dijital terimle ‘update’ etmek istiyoruz. Yeni bir sürümle, yeni bir versiyonla milletimizin ihtiyaçlarını karşılamak istiyoruz. Ä°letiÅŸim paradigmasındaki deÄŸiÅŸim ve dönüşümle beraber, pek çok kavramın yeniden tanımlanması, pek çok iliÅŸkinin yeniden düzenlenmesi gerekiyor.” ifadelerini kullandı.

Yayman, dijital ÅŸirketleri, dünyada nasıl bir uygulama yapıyorlarsa Türkiye’de de benzer pratikleri yapmaya davet ederek, “Müzakereci demokrasi, siyaset baÄŸlamında onları masaya davet ediyoruz. Genel Müdürümüzün baÅŸlattığı beÅŸ ulus aşırı ağın bir taraftan Paris’te uyduÄŸu hukuka, Berlin’de uyduÄŸu hukuka Ankara’da uymaması doÄŸrudan bir çifte standarttır. Bunu kabul etmemiz mümkün deÄŸildir.” diye konuÅŸtu.

Kaynak: AA