Ä°ngiliz ajanın açıklamaları, Ä°ngiltere’nin 1953 Ä°ran darbesindeki rolünü ortaya koydu

Ä°ngiliz ajanının yıllar sonra ortaya çıkan röportajında, Ä°ran’da seçimle baÅŸa gelen BaÅŸbakan Muhammed Musaddık’ı devrilmesinde Ä°ngiltere’nin rolü ortaya kondu.

Ä°ngiliz ajanının yıllar sonra ortaya çıkan röportajında, Ä°ran’da seçimle baÅŸa gelen BaÅŸbakan Muhammed Musaddık’ı deviren ve Åžah Muhammed Rıza Pehlevi’yi yeniden iktidara getiren 1953 darbesinde İngiltere’nin rolü ortaya kondu.

Guardian gazetesinin haberine göre, Ä°ngiltere dış istihbarat servisi MI6’nın Kıbrıs’taki Ä°ran istasyon ÅŸefi Norman Darbyshire, 1985 yılında verdiÄŸi röportajda ülkesinin darbedeki rolünü anlattı.

Granada TV’nin 1985 yapımı “Ä°mparatorluÄŸun Sonu: Ä°ran” belgeseli kapsamında yapılan ancak hiçbir zaman yayınlanmayan röportaj, deÅŸifresinin bir araÅŸtırma esnasında bulunmasıyla yeniden açığa çıktı.

Darbenin 67. yıl dönümü olan 19 AÄŸustos’ta yayınlanacak “Darbe 53″te canlandırılarak gösterilecek röportaja göre, Ä°ngiliz istihbaratının ABD’yi darbeye katılmaya ikna etmesi yıllar sürdü. Bu arada MI6 ajanları, ajan devÅŸirip, Ä°ran parlamentosu üyelerine bisküvi kutularına saklanan paralarla rüşvet verdi. Hatta MI6 ve CIA, Musaddık’ı devirmek için Åžah Rıza Pehlevi’nin kız kardeÅŸini bile ikna etti.

Anglo-Ä°ran petrol ÅŸirketini millileÅŸtirmiÅŸti

Darbyshire, röportajında “Plan, Åžah’a sadık olduÄŸunu düşündüğümüz birimlerin, radyo istasyonu gibi ÅŸehirdeki kilit noktaları ele geçirmesini içeriyordu.” dedi.

Nisan 1951’de iktidara gelen Musaddık’ın ilk icraatlarından biri, sonradan BP adını alacak Anglo-Ä°ran petrol ÅŸirketini millileÅŸtirmek oldu.

Ancak ajan Darbyshire, MI6’nın Musaddık’ı devirmek istemesinin ana nedeninin, Ä°ngiltere’nin, Musaddık’ın Sovyet etkisine gireceÄŸinden korkması olduÄŸunu söyledi.

Ä°ngiltere’nin ilk darbe giriÅŸimi kapsamında, 1951’de Ä°ngiliz BaÅŸbakan Yardımcısı Anthony Eden, üst düzey yetkililerine danışmadan, ajan Robert Zaehner’i Meclis üyelerine ve diÄŸer önde gelen Ä°ranlılara rüşvet vermekle görevlendirdi.

“Darbe, 700 bin sterline mal oldu”

Bu süreçte 1,5 milyon sterlinin üzerinde para harcanmasına raÄŸmen baÅŸarısız olundu ve sonrasında Darbyshire’dan ÅŸiddet de içerebilecek alternatif bir plan yapması istendi. Darbyshire, bu konuda, “Darbe, 700 bin sterline mal oldu. Biliyorum çünkü ben harcadım.” dedi.

Darbyshire’ın darbe planı, Musaddık’ın Ä°ngiltere ile iliÅŸkileri kesip, diplomatlarını ve casuslarını sınır dışı etmesiyle Ekim 1952’de sekteye uÄŸradı. Bunun üzerine Darbyshire, Beyrut’taki CIA yetkililerinin kapısını çalarak onları ikna etmeye çalıştı.

Darbeye soÄŸuk bakan ABD’nin tavrı, Dwight Eisenhower’ın Ocak 1953’te baÅŸkan olarak göreve gelmesiyle deÄŸiÅŸti. Bundan sonra iki ülkenin istihbaratları birlikte çalışmaya baÅŸladı.

Hatta bir noktada, Darbyshire ve CIA’deki mevkidaşı Stephen Meade, Åžah’ın kız kardeÅŸi EÅŸref’i Paris’te ziyaret ederek, ondan Tahran’a gidip kardeÅŸini ikna etmesini istediler.

“Musaddık’ın kaderi göreve geldiÄŸi an belirlenmiÅŸti”

Darbyshire, Nisan 1953’te Musaddık’ın polis ÅŸefi General Mahmud AfÅŸartus’un kaçırılmasını organize ettiÄŸi itirafında da bulunurken, generalin öldürülmesinin plan dahilinde olmadığını öne sürdü.

19 AÄŸustos 1953’te baÅŸarılı olan darbenin ardından Musaddık yargılandı ve 14 yıl sonra ölene kadar ev hapsinde tutuldu. Darbyshire’a göre, Musaddık’ın kaderi göreve geldiÄŸi an belirlenmiÅŸti.

Ä°ngiltere’nin darbedeki rolü bilinse de bugüne kadar Ä°ngiltere tarafından itiraf edilmiÅŸ deÄŸil. Bu nedenle röportaj, Londra’nın rolünün açıkça itiraf edilmesi açısından önem taşıyor.

Kaynak: AA