Sosyal medya, bot hesaplar tarafından desteklenen aşırı sağcı grupların, kaygı ve endişe uyandırarak güvensizlik ve düşmanlık ortamı yaratmalarına olanak tanıyor.

Londra’daki Queen Mary Ãœniversitesinde Siyaset Profesörü olan Tim Bale, BirleÅŸik Krallık’ta dezenformasyonla yayılan ÅŸiddet olaylarının arka planını AA Analiz için kaleme aldı.

***

Birleşik Krallık geçtiğimiz birkaç gün içinde şiddet içeren bir kargaşa dalgasına tanık oldu. Olaylara karışan insanların birçoğu şüphesiz siyasetten ziyade, dünyanın dört bir yanındaki futbol holiganlarının yetkililere saldırmaktan aldıkları türden bir heyecanla motive oldu. Ancak bu olayların özellikle beyaz olmayanlar, Müslümanlar ve sığınmacılar söz konusu olduğunda ne yazık ki çoğu zaman yaygın olan önyargılardan faydalanan aşırı sağcılar tarafından kışkırtıldığına ve düzenlendiğine de şüphe yok.

Irkçı saldırılar yeni değil

Elbette, görünüşte dini ve ırksal nefret ve göç karşıtlığından kaynaklanan ayaklanmalar BirleÅŸik Krallık’ta yeni deÄŸil. ÖrneÄŸin, 1780’lerin Londrasına gidildiÄŸinde bir hafta boyunca ÅŸiddetli bir Roma Katolik karşıtı kargaÅŸanın yaÅŸandığı görülebilir. 1950’lerin sonlarında ise Ä°ngiliz kasabalar ve ÅŸehirler, Ä°ngiliz Milletler TopluluÄŸu’ndan gelen siyah ve Güney Asyalı göçmenlerin geliÅŸine karşı beyaz erkeklerin çıkardığı “ırk ayaklanmalarından” etkilendi.

Daha yakın bir tarihte, 2001’de ise Ä°ngiltere’nin kuzeyindeki ÅŸehir ve kasabalarda özellikle de Oldham ve Greater Manchester’da aşırı saÄŸcı eylemcilerle kasabanın ağırlıklı olarak Pakistan kökenli Güney Asyalı topluluÄŸundan insanlar arasında çatışmalar yaÅŸandı.

Yani, son günlerde sığınmacıların barınması için kullanılan otellerin önündeki ÅŸiddetli protestolar ya da camilere yapılan saldırılar BirleÅŸik Krallık için yeni deÄŸil. ÖrneÄŸin, 2023’ün ÅŸubat ayında Merseyside Knowsley’deki bir otelin önünde bir polis aracı ateÅŸe verildi ve polisler hedef alındı.

Ãœlkedeki camilerde olaylar nadiren bu boyutlara ulaÅŸsa dahi Ä°ngiltere’de camilerin mülklerine ve ibadet eden insanlara yönelik münferit saldırıların pek çok örneÄŸi var. Bunlardan en korkutucu olanı 2017’de Londra’daki Finsbury Park’ta aşırı saÄŸcı bir kiÅŸinin bir minibüsü cami dışındaki kalabalığın üzerine sürmesiydi.

Buraya nasıl gelindi?

Son yaÅŸanan olaylarda BirleÅŸik Krallık için yeni olan, hem yurt içinde hem de yurt dışında Müslüman ülkeleri “Neden biz ve neden ÅŸimdi?” sorgulanmasına sevk eden kaosun ülke içinde yayılmasıdır. “Neden biz ve neden ÅŸimdi?” sorusunun cevabı, kısmen de olsa Ä°slamofobi akımının altında yatıyor. Aslında pek çok açıdan Ä°ngilizlerin bu tür önyargılara karşı diÄŸer Avrupa ülkelerine kıyasla daha mesafeli durduÄŸunu söyleyebiliriz.

ÖrneÄŸin, Avrupa DeÄŸerler Anketi düzenli olarak insanlara komÅŸuları olmasını istemeyecekleri kiÅŸileri soruyor. 2017-2018 anketinde Ä°ngilizlerin yaklaşık yüzde 5’i Müslümanlar seçeneÄŸini iÅŸaretlerken, yüzde 2’si farklı ırktan insanlar ve yüzde 6’sı ise göçmenler seçeneÄŸini iÅŸaretledi. Bu ankete Almanlar sırasıyla yüzde 16, yüzde 5 ve yüzde 7 ve Ä°talyanlar ise yüzde 20, yüzde 12 ve yüzde 18, olarak yanıt verdi. Sonuçlara bakıldığında BirleÅŸik Krallık’ın Ä°slamofobi konusunda göreceli olarak çok da kötü durumda olmadığı düşünülebilir.

Ancak biraz daha derine inildiÄŸinde tablo endiÅŸe verici bir hal alıyor. Bu yılın baÅŸlarında yayınlanan bir araÅŸtırma, [1] İngilizlerin iç karartıcı derecede önemli bir azınlığının Müslüman karşıtı kliÅŸelere inandığını gösteriyor. Bu Ä°ngilizlerin yaklaşık yüzde 28’i “Müslümanların asla diÄŸer Ä°ngilizler kadar Ä°ngiliz olmayacağı” konusunda hemfikir. Yaklaşık yüzde 30’u “Ä°slam’ın ÅŸiddet dini” olduÄŸuna inanıyor ve yüzde 36’sı “Ä°ngiltere’deki Ä°ngiliz Müslümanların çoÄŸu Ä°ngiliz deÄŸerlerine sahip deÄŸil” diye düşünüyor.

Tüm bunlar iltica ve göçle ilgili daha da yaygınlaÅŸan kaygılarla ve birbirini izleyen Ä°ngiliz hükümetlerinin sınırların “kontrolünü geri alma” sözlerini yerine getirmedeki baÅŸarısızlıklarıyla bir araya getirildiÄŸinde; özellikle güneÅŸli bir günde, hafta sonu ya da akÅŸam iÅŸ çıkışı ve biraz fazla içildiÄŸinde ufak bir kıvılcımın ortalığı bir anda nasıl karıştırdığını görebiliriz.

Sosyal medya ile gelen dezenformasyon

Günümüzde sosyal medya genellikle denizaşırı düşman güçler tarafından finanse edilen ve bot hesaplarca desteklenen aşırı saÄŸcı kışkırtıcı grupların, kaygı ve endiÅŸe uyandırarak güvensizlik ve düşmanlık ortamı yaratmalarına olanak tanıyor. Geçen hafta Liverpool yakınlarındaki Southport’ta çocukların bıçaklanması gibi bir trajik olaylar hakkında yayılan yalanlar ve hiçbir gerçekliÄŸi olmadan Müslüman bir sığınmacıyı suçlayarak kaygı uyandırma çabaları buna örnektir.

Dahası saygın politikacıların yüzeysel bir ÅŸekilde, ayaklanmalara katılanların sadece önyargılarla hareket eden haydutlar deÄŸil, “seçkinler” tarafından sözüm ona görmezden gelinen “meÅŸru ÅŸikayetleri” olan insanlar olduÄŸunu öne sürmeleri ya da en azından ima etmeleri durumu daha da alevlendiriyor. ÖrneÄŸin, Reform UK’den Nigel Farage’ın “Ãœlkemizi geri istiyoruz.” diye aÄŸlaması ya da üst düzey muhafazakarların durmadan kıta Avrupasından ManÅŸ Denizi’ne sığınmacı getiren “tekneleri durdurmaktan” bahsederken “iÅŸgal” gibi kelimeler kullanmaları ülkedeki durumu daha da alevlendiriyor.

Temmuz’da yapılan genel seçimlerde sağın yerini Keir Starmer’ın İşçi Partisi gibi bir sol partiye bırakmasının aşırı saÄŸcıları çok tehlikeli bir oyun oynamaya devam etme konusunda cesaretlendirebilir.

[1] https://www.moreincommon.org.uk/blog/how-prevalent-is-anti-muslim-prejudice-in-the-uk/

[Prof. Tim Bale, Londra Queen Mary Ãœniversitesinde Siyaset Profesörü ve “Brexit’ten Sonra Muhafazakar Parti: KargaÅŸa ve Dönüşüm” kitabının yazarıdır.]

* Makalelerdeki fikirler, yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editoryal politikasını yansıtmayabilir.