Prof. Dr. Ayben Karasu Uysal CERN’de Türkiye’nin gururu oldu

CERN’de Türkiye’yi temsil eden ve CERN kurullarından PECFA’nın geçen hafta Türkiye adına genel kurul üyesi olan KTO Karatay Ãœniversitesi Öğretim Ãœyesi Prof. Dr. Uysal, yaklaşık 15 yıldır ALICE Deney Grubu’nda baÅŸarılı çalışmalar yürütüyor.

Avrupa Nükleer AraÅŸtırma Merkezi (CERN) bünyesinde çalışmalar yürüten ALICE Deneyi Türkiye Takımı LiderliÄŸi yapan Konya Ticaret Odası (KTO) Karatay Ãœniversitesi Mühendislik Fakültesi Öğretim Ãœyesi Prof. Dr. Ayben Karasu Uysal, hayatında büyük öneme sahip ALICE Deneyi Grubu’nda baÅŸarılı çalışmalar yürütüyor.

Uysal, CERN Ortak ÃœyeliÄŸi kapsamında, European Committee for Future Accelerators (ECFA) Komitesi Genel Kurulu olan PECFA’da Türkiye’yi temsil edecek.

FiziÄŸe olan sevdası çocukluÄŸunda baÅŸlayan Uysal, “Hayatım” dediÄŸi ALICE Deney Grubu’nda önemli çalışmalara imza atıyor.

Henüz 40 yaşında genç bir profesör olan ve 3 yıl önce dünyaya gelen kızına ALICE Deney Grubu’nun hayatındaki önemi dolayısıyla “Alis” ismini veren Ayben Karasu Uysal, AA muhabirine, 2002 yılında Yıldız Teknik Ãœniversitesi Fizik Bölümü’nden birincilikle mezun olduÄŸunu, yüksek lisansını Türkiye’de, doktorasını da Ä°sviçre CERN’de yaptığını anlattı.

Doktorasını yaptığı yıllarda ALICE Deneyi’nde çalıştığını dile getiren Prof. Dr. Uysal, “2006 yılında ALICE Deneyi’nin bir çalışanı oldum. Doktoram tamalandıktan sonra ALICE Deneyi’nde araÅŸtırmacı olarak çalışmaya devam ettim. 2012’de Karatay Ãœniversitesinde çalışmaya baÅŸladım. Bu geçiÅŸimde temel görevim ALICE Deneyi ile KTO Karatay Ãœniversitesi arasındaki iÅŸ birliÄŸini kurmaktı. Yaklaşık bir yıl KTO Karatay Ãœniversitesini ALICE Kolaborasyonu’na da üye yapabilmek için hazırlık çalışmaları yaptık. 29 Kasım 2013 hayatımdaki en önemli günlerden bir tanesidir, KTO Karatay Ãœniversitesi ALICE Deneyi’ne tam üye oldu. Bu üyelik de yaklaşık 300 kiÅŸinin oylamasıyla gerçekleÅŸti. Biz oylamada hiç ret almadık, oy birliÄŸi ile kabul edildik. Bu baÅŸarı ALICE Deneyi için de tarihi bir andı. Bir üniversitenin 300 farklı enstitünün oy birliÄŸi ile kabul edilmesi herkes için sürpriz oldu.” diye konuÅŸtu.

Prof. Dr. Uysal, parçacık fiziği ağırlıklı çalışmalar yaptığını, aynı zamanda bilgisayar bilimleri, elektronik bilimleri, elektronik mühendisliğiyle ilgili ortak çalışmaları olduğunu dile getirdi.

Fizik aşkının çocukluğundan geldiğini belirten Uysal, şunları kaydetti:

“Babam bana küçükken ansiklopedi alırmış, ben orada hep fizikle ilgili yerlere bakarmışım. Kendi hatırladığım ilk bilimsel bilgi, okul çocuk ansiklopedisinde dünyanın çekirdeÄŸinin olduÄŸuydu. ‘Bizim bildiÄŸimiz çekirdekten baÅŸka bir çekirdek daha varmış.’ diye düşünmüştüm. MatematiÄŸi de çok severim, aynı zamanda matematik mühendisliÄŸi de okudum ama fizik hep benim hayatımdaydı. Ben hobimden dolayı maaÅŸ alan, para kazanan bir insanım. Bu yüzden kendimi dünyanın en ÅŸanslı insanlarından biri olarak hissediyorum. Bugüne kadar ders verirken ya da fizikle ilgili herhangi bir konu çalışırken yorulduÄŸumu hatırlamıyorum. Tabii ki yoÄŸun ve stresli günlerim oluyor ama ‘Ben çok yoruldum, keÅŸke bunu yapmasaydım.’ dediÄŸim bir gün bile olmadı.”

Bu yıl iki proje yürüttüklerini anlatan Uysal, bu projelerden birinin 500 bin lira bütçeli Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) projesi olduğunu söyledi.

Uysal, bu projede ALICE Dedektörü için yeni bir alt dedektör tasarlamaya çalıştıklarını anlatarak, “Çarpışma sonucu üretilecek parçaları bir saniyenin trilyonda biri kadar bir zaman aralığındaki parçacıkları ölçmek için kullanılacak bir dedektör tasarlama çalışmasına baÅŸladık. Bu proje TAEK tarafından kabul edildi. Aynı zamanda ALICE Deneyi’nde de ön çalışmalarını hazırladık. Testleri yapılıyor. Projenin ilk yılındayız.” dedi.

“Yapay zeka hem ülkemizin hem dünyanın geleceÄŸi”

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 660 bin lira bütçeyle desteklenen ikinci projesine değinen Uysal, proje hakkında şu bilgileri verdi:

“Tesadüf ki geçtiÄŸimiz nisan ayında profesör olduÄŸumu öğrendiÄŸim gün TÃœBÄ°TAK projesi kabul edildi. Bu projede yapay zeka kullanarak parçacık analizleri yapmayı düşünüyoruz. Yapay zeka artık hem ülkemizin hem dünyanın geleceÄŸi. Dolayısıyla ülkemiz de yapay zeka çalışmalarına çok önem veriliyor. Bu projede ana fikri ÅŸuydu, biz ‘ALICE Dedektörü’nün topladığı parçacıkları kendimiz klasik yöntemlerle deÄŸil de bilgisayara öğreterek analizini yapalım.’ istedik. EÄŸer çok yüksek enerjili parçacık çarpışması gibi karmaşık bir süreç sonucunda çıkan parçacıkların nasıl evrildiÄŸini analiz edebilirseniz, bu geliÅŸtirdiÄŸiniz algoritmayı saÄŸlıktan bankacılık hesaplamalarına, meteorolojiden Kovid-19’un nasıl yayılacağına ya da okullar açıldığında neler olur ya da Kovid-19 nasıl biter gibi konularla ilgili tahmin yapmak gibi birçok alanda kullanılanabilirsiniz.”

EÅŸinin de bilgisayar mühendisi olduÄŸunu ve Google’da çalıştığını anlatan Uysal, şöyle devam etti:

“Ben 2006’dan beri ALICE Deneyi’nde çalışıyorum. Bu 15’inci senem. ALICE Deneyi ilk verisini 2009’da aldı. ALICE Dedektörü’nün sorunsuz çalışması ve deneyin gerçekleÅŸmesi, deneyde çalışan bütün bilim insanları ve benim için çok önemliydi. ALICE Deneyi ile evrenin yapı taÅŸlarını bulmaya çalışan bir makine yaratmaya çalışıyorsunuz. ‘Bu evren nasıl oluÅŸmuÅŸtur?’ diye bir soru sorduÄŸunuzda buna hiçbir makine doÄŸrudan cevap veremez, bu makineyi oturup siz yapacaksınız. O makineyi yapmaya çalıştığınızda da o kadar ilginç ÅŸeylerle karşılaşıyorsunuz ki. Dolasıyla ALICE Dedektörü hayatımın çok önemli bir kısmını kapsadı. Bir insan bir makineye aşık olur mu? Evet olursunuz çünkü onun her ÅŸeyiyle siz uÄŸraşıyorsunuz. Kızım olduÄŸunda da ALICE benim için o kadar önemliydi ki onun adının da Alis olmaması tuhaf olurdu. Kızım Alis 3 yaşında.”

Gençlere hedeflerinden asla vazgeçmemelerini öneren Uysal, insanın isteyerek yaptığı hiçbir işte başarısız olmayacağını sözlerine ekledi.

Kaynak: AA