CumhurbaÅŸkanlığı Ä°nsan Kaynakları Ofisi koordinatörlüğünde, Erciyes Ãœniversitesinin (ERÃœ) ev sahipliÄŸinde Erciyes Kültür Merkezi’nde düzenlenen İç Anadolu Kariyer Fuarı’nda (Ä°KAF’22) söyleÅŸiye katılan Özdarendeli, merkez olarak aşının varyantlara olan etkisiyle ilgili çalışmalara devam ettiklerini, yeni bir varyant çıktığı zaman diÄŸerini baskıladığını belirtti.

Aşıların varyantlara karşı koruyuculuÄŸunun ileri bir noktada olduÄŸunu vurgulayan Özdarendeli, “Omicron varyantı kasımdan bu yana dünyayı etkiliyor. Biz varyantlarla ilgili çalışıyoruz, sadece prototif Vuhan virüsünü izole ettikten sonra merkez olarak Alfa, Delta ve Omicron varyantlarını da izole ettik. TURKOVAC’ın bu varyantlara karşı etkinliÄŸi çalışmaları yaptık. Daha önce Alfa ve Delta virüsüne karşı yüzde 100 baÅŸarı saÄŸladığımızı söylemiÅŸtik. Yaptığımız çalışmalarda 3 doz TURKOVAC aşısının Omicron varyantına karşı çok çok etkili olduÄŸunu gösterdik. 3 doz TURKOVAC aşısının ciddi anlamda koruyucu olduÄŸunu saptadık.” diye konuÅŸtu.

Özdarendeli, Türkiye’nin 1934 yılında Çin’e kolera aşısı göndermiÅŸ bir ülke olduÄŸunu, Cumhuriyetin ilk yıllarında Ankara Hıfzıssıhha Enstitüsünde birçok aşının üretildiÄŸi dile getirdi.

Zamanla aşı geliÅŸtirmenin belirli kurallara baÄŸlandığı dönemlerin baÅŸladığını ifade eden Özdarendeli, “Aşıları hasta insanlara vermiyorsunuz, saÄŸlıklı gönüllülere veriyorsunuz. O yüzden Dünya SaÄŸlık Örgütü önderliÄŸinde aşı yapımıyla ilgili birtakım kurallar getiriliyor. Ãœlke olarak son olarak 1997 yılında BCG aşısını ürettik. 1997 yılından bu yana beÅŸeri anlamda aşı üretimi söz konusu olmadı. Bunun birçok nedeni var, temel neden ÅŸu olabilir, hem geliÅŸen teknolojiye ayak uyduramamak hem de aşının stratejik olduÄŸunu unutarak kar zarar hesabı yapıldığı dönemler, o dönemler.” ÅŸeklinde konuÅŸtu.

TURKOVAC’ın geliÅŸim sürecine deÄŸinen Özdarendeli, ÅŸunları anlattı:

“ERÃœ’de aşı merkezinde genç bir ekiple çalışıyoruz. Biz zaten Kırım Kongo aşısıyla ilgili çalışıyorduk. Rektörümüzle ‘ne yapabiliriz’ sorusuna cevap aradık. Her türlü maddi ve manevi desteÄŸi bize verdi. Bu destekle biz aşı geliÅŸtirme çalışmalarına baÅŸladık. Biraz ÅŸanslıydık, kısa sürede virüsü izole ettik. Virüsle çalışırken bir altyapı lazım. Biz merkez olarak Türkiye’nin ilk resmi aşı merkeziyiz. Altyapınızın, geçmiÅŸten gelen bir tecrübenizin olması gerekir. Nisan ortalarında tam büyüklükteki virüsün gen haritası çıkarıldı. Deney hayvanlarında çalışmalar yapıldı. Transgenik fareleri yurt dışından getirmeye çalıştık, transgenik fareyi getiren ilk grubuz. Bütün veriler bir araya getirilip klinik çalışmalar için baÅŸvuruda bulunduk. TÃœSEB tarafından fonlanan çalışmamızda, 2020 yılı kasım ayında faz çalışmalarına baÅŸlandı. Yaptığınız iÅŸten eminsiniz ama yine de stresli bir iÅŸ. Faz-1 güzel sonuçlandı, çalışma 44 gönüllüde de aşıya baÄŸlı bir yan etki olmadığını bize gösterdi. Åžubat ayında aFz-2 baÅŸladı.”

“Bir aşının normalde piyasa çıkması 6-7 yıllık bir süreç”

Faz-3’te gerçek yaÅŸam bulgularına baktıklarını belirten Özdarendeli, “Bu aşılanan gönüllüler, artık ikinci dozdan 15 gün sonra hastalığa yakalanıyor mu, yakalansa bile hastaneye yatıp yatmadığı, entübe oluyor mu, yoÄŸun bakıma yatıyor mu bunlara bakıldı. 1200 kiÅŸilik Faz-3 havuzunda 60 PCR pozitif gönüllü çıktı, 40’ı Coronavac grubunda, 20’si TURKOVAC grubunda. Bu çok güzel bir sonuç. 1500 sayfalık bir dosyada bütün süreçler, kalite kontrolleri yer alıyor. 25 Aralık’ta acil kullanım onayı alındı. Bu süreç, pandemi koÅŸullarında 18 aylık bir süreç. Bir aşının normalde piyasa çıkması 6-7 yıllık bir süreç. Dünyada çok fazla aşı üreten ülke söz konusu deÄŸil, büyük ülkeler yapıyor bu iÅŸi. Bizim TURKOVAC ile birlikte dünyada aşı üretiminde 9. ülke olmamız, TURKOVAC’ın ayda bir milyon doz civarında üretilmesi, bunların hepsi baÅŸarı hikayesi.” ifadelerini kullandı.

Özdarendeli, ekibindekilere ve aşının ortaya çıkmasına katkı sağlayan firmalara teşekkür etti.

Öğrencilere tavsiyelerde bulunan Özdarendeli, “Bir ÅŸeye inandığınız zaman, pes etmediÄŸiniz zaman her türlü ÅŸeyin baÅŸarılabileceÄŸini düşünüyorum. Sabretmeniz lazım, bırakmamamız lazım. Ekibimde 8-10 doktora öğrencisi var, onların emeÄŸiyle bu noktaya geldik. Kariyer planlaması yaparken iÅŸiniz ne olursa olsun çalışmadan ve emek vermeden elde edilen hiçbir ÅŸeyin anlamı yok.” diye konuÅŸtu.

Erciyes Ãœniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Çalış, Özdarendeli’ye etkinliÄŸin sonunda plaket takdim etti.