Nükleer anlaşmanın yenilenme olasılığı, piyasalarda İran petrolü beklentisini artırdı
Ä°ran’dan gelecek arz artışının, bu yıl arz-talep açığını tamamen olmasa da önemli ölçüde azaltması beklenirken, günlük petrol üretimini yaklaşık 1,3 milyon artırarak 3,8 milyon varile yükseltebileceÄŸi öngörülüyor.
Rusya-Ukrayna Savaşı’nın yol açtığı arz tedariki endiÅŸeleriyle rekor seviyede artan petrol fiyatlarına karşı pek çok ülke alternatif arayışına girerken, bu durumun Ä°ran petrolüne yönelik yaptırımların kaldırılarak yeniden piyasaya sunulması sürecini hızlandıracağı ve fiyatlar üzerinde dengeleyici etki saÄŸlayacağı öngörülüyor.
Küresel petrol fiyatları, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı sonrası Batı ülkelerinin Rusya’ya yönelik yaptırımları ve Rusya’dan gelecek olası karşı yaptırımların arz tedarikini sekteye uÄŸratacağı endiÅŸeleriyle 120 dolara kadar yükseldi.
Dünyanın en büyük petrol üreticisi ve ihracatçısı ülkelerinden biri olan Rusya’nın petrol satışlarında kesinti ihtimali, halihazırda kırılgan durumdaki küresel piyasalarda arz endiÅŸelerini ivmelendirerek, yükselme eÄŸilimindeki fiyatlarda dalgalanma risklerini de beraberinde getiriyor.
Piyasalar geçen yıldan bu yana arz daralması kıskacında
Küresel arz daralması, son dönemde etkili olan jeopolitik risklerin yol açtığı endişelerin öncesinde de piyasalarda istikrarsızlık oluşturuyordu.
Kovid-19 salgınının etkili olduÄŸu 2020’de arz kesintisine gitmek zorunda kalan üretici ülkeler, talebin yükseliÅŸe geçtiÄŸi 2021’de ise yetersiz yatırımlar ve teknik sorunlar nedeniyle aynı hızda üretime geçemedi. Talepteki güçlü toparlanma karşısında yetersiz kalan petrol arzı, küresel petrol piyasalarında arz daralması endiÅŸelerine neden oldu.
Petrol Ä°hraç Eden Ãœlkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı petrol üreticisi ülkelerden oluÅŸan OPEC+ grubu da üretim artışında isteksiz kalınca, 2020 yılında talepteki düşüş nedeniyle yaklaşık 16 dolara gerileyen Brent petrolün varil fiyatı, 2021’de piyasalardaki arz daralması endiÅŸeleriyle 87 dolara kadar yükseldi.
Fiyat dalgalanmalarına karşı İran petrolü gündemde
Arz daralmasının giderek derinleştiği, petrol fiyatlarının rekor seviyelerde yükseldiği mevcut piyasada, çoğunluğunu Batı ülkelerinin oluşturduğu büyük petrol ithalatçısı ülkeler OPEC+ grubunun tepkisizliğine karşı alternatif ham petrol kaynakları bulmakta zorlanıyor.
Uluslararası Enerji Ajansının (IEA) Rus gazına bağımlılığı azaltmak için AB ülkelerine doğal gazla çalışan elektrik santrallerinde petrol dahil bazı alternatif yakıtların kullanılmasını önermesi de arz talep makasının daha da genişlemesine yol açarak alternatif arayışına hız kazandırabilir.
Sektör uzmanları tarafından OPEC+ grubunun üretimi artırması dışında piyasalardaki arz-talep dengesini deÄŸiÅŸtirebilecek en güçlü seçeneÄŸin Ä°ran ile yapılacak bir nükleer anlaÅŸma olduÄŸu deÄŸerlendiriliyor. AnlaÅŸmayla birlikte Tahran’a uygulanan enerji ihracat yaptırımının kalkmasına yol açacak olmasıyla Ä°ran’dan gelecek arz artışının, bu yıl arz-talep açığını tamamen olmasa da önemli ölçüde azaltması bekleniyor.
Ä°ran nükleer anlaÅŸmasının tam ve eksiksiz hayata geçirilmesine iliÅŸkin Avusturya’nın baÅŸkenti Viyana’da devam eden müzakerelerdeki olumlu geliÅŸmeler yıl sonuna kadar günlük ilave 1 milyon varil civarı Ä°ran petrolünün daha piyasaya arz edilebileceÄŸi beklentisini güçlendiriyor.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Başkanının bugünkü İran ziyareti de piyasalarda, tarafların anlaşmaya yakın olduğu beklentisini güçlendiriyor.
Olası Ä°ran petrol ihracatı artışı, OPEC+ ve ABD’den gelebilecek üretim artışından daha etkili
İran petrolünün piyasaya dönüşünün OPEC+ grubu içinde rekabeti kızıştırması beklenirken, son veriler Rus petrol ihracatının yaptırımlarla karşı karşıya kalması durumunda OPEC+ grubunun oluşacak arz açığını kapatacak kadar hızlı üretim yapamayacağını ortaya koyuyor.
IEA’nın son petrol raporuna göre, günlük 400 bin varillik üretim artışı kararına karşın, OPEC+ grubunun petrol üretimi ocak ayında teknik sorunlar ve diÄŸer bazı kapasite kısıtlamaları nedeniyle günlük 280 bin varil seviyesinde kaldı.
Toplam üretim açığı geçen yılın başından bu yana günlük ortalama 800 bin varile ulaşan grubun üretim kapasitesi halihazırda aylık hedefin yaklaşık 900 bin varil altında seyrediyor.
Ãœye ülkelerin herhangi bir arz kesintisi durumunda kullanıma sunabileceÄŸi yedek üretim kapasitesi ise Ä°ran hariç günlük 5,1 milyon varil seviyesinde bulunuyor. Ancak yalnızca Suudi Arabistan ve BirleÅŸik Arap Emirlikleri’nde bulunan 2,2 milyon varillik fiziki ham petrol kapasitesi, acil bir durumda kullanıma sunulabilir halde bekliyor.
Dünyanın en büyük petrol üreticisi ABD ise hala salgın öncesi üretim seviyelerine ulaÅŸamadı. ABD Enerji Enformasyon Ä°daresi (EIA) verilerine göre, 2019’da günlük ortalama 12,3 milyon varil üretim seviyesine sahip ABD’nin geçen yıl üretim miktarı 11,2 milyon varil seviyesinde kaldı. ABD’nin üretiminin bu yıl 12 milyon varil seviyesine çıkması bekleniyor.
IEA üyesi ülkelerin arz tedarikinde yaşanabilecek sıkıntılara karşı acil durum rezervlerinden 60 milyon varil petrolü kullanıma açma kararı ise uzmanlar tarafından, kısa vadede fiyat artışlarını sınırlayan fakat arz cephesindeki etkisi geçici olabilecek bir adım olarak görülüyor.
Tüm bunlar dikkate alındığında, Ä°ran petrolünün küresel petrol piyasalarına etkisinin Suudi Arabistan ya da ABD’den gelecek üretimlerinden daha güçlü olacağı deÄŸerlendiriliyor.
İran piyasaya dönüş için hazırlanıyor
OPEC verilerine göre, bir zamanlar grubun en büyük üreticilerinden olan İran, geçen yıl günlük ortalama 2,4 milyon varil petrol üretimiyle beşinci sırada yer aldı. Bu üretimin tamamına yakını yaptırımlar nedeniyle ihraç edilmek yerine iç tüketimde kullanıldı.
IEA’ya göre, ocakta günlük ham petrol üretimi 2,5 milyon varile ulaÅŸan Ä°ran’ın, petrol ihracatı ise 800 bin varil seviyesindeydi. Ancak yaptırımlar kaldırıldığında, petrol altyapısında gerçekleÅŸtirdiÄŸi hazırlıklarla, üretiminde hızlı bir artış saÄŸlaması beklenen Ä°ran’ın, yıl sonuna kadar günlük 1,3 milyon artışla 3,8 milyon varillik sürdürülebilir bir arz kapasitesini yakalayabileceÄŸi öngörülüyor. Ayrıca, ülkenin tankerlerde depolanan yaklaşık 80 milyon varillik petrolünün de olabildiÄŸince hızlı bir ÅŸekilde piyasaya sürüleceÄŸi tahmin ediliyor.
Ä°ran tarafındaki bu hareketlilikte, Viyana’da devam eden nükleer müzakerelerde tarafların bir anlaÅŸmaya yakın olduÄŸu haberlerinin etkili olduÄŸu ifade ediliyor.
Ülkenin üç yıldan fazladır düşük üretim yapan sahalarda çıktı artışı sağlamak için birkaç aya ihtiyacı olacağı düşünülse de İran Petrol Bakanı Cevad Uci perşembe günü İran Enerji Haber Ajansına yaptığı açıklamada, ülkesinin petrol üretimini en kısa sürede artırmaya hazır olduğunu söyledi.
Ä°ran Petrol Bakanlığının istatistiklerine göre, ABD tek taraflı olarak anlaÅŸmadan ayrılmadan önce Nisan 2018’de günlük 3,8 milyon varil ham petrol ve kondensat üretimi yapan Ä°ran, bu miktarın 2,8 milyon varilini ihraç ediyordu. Yaptırımların uygulandığı bu süreçte petrol üretimi günlük 2 milyon varil seviyesinde kalan Ä°ran’ın ihracatı da günlük ortalama 500 bin varile kadar gerilemiÅŸti.
Kaynak: AA